استرس امتحان چیست؟ (۱۰ راه کاهش اضطراب امتحان)

۱۰ راه موثر برای کاهش اضطراب امتحان

جدول زیر ۱۰ راهکار عملی و موثر برای کاهش اضطراب امتحان را به طور خلاصه ارائه می دهد:

این جدول تنها راهنمای کلی است و ممکن است بسته به شرایط فردی، نیاز به Anpassung (تنظیم) داشته باشد. توصیه می شود در صورت لزوم با مشاور تحصیلی یا متخصص روانشناسی برای دریافت راهنمایی های تخصصی تر مشورت نمایید.

استرس امتحان یک پدیده شایع در میان دانش آموزان و دانشجویان است که می تواند بر عملکرد تحصیلی و سلامتی روانی فرد تاثیر منفی بگذارد. با به کارگیری راهکارهای زیر می توانید بر استرس امتحان غلبه کرده و با ذهنی آرام و آماده در جلسه امتحان حاضر شوید:

مدیریت موثر زمان

• برنامه ریزی درسی: با تهیه یک برنامه ریزی درسی منظم و واقع بینانه، از اتلاف وقت و استرس ناشی از کمبود زمان جلوگیری کنید.
• تقسیم بندی مواد: حجم مطالب درسی را به بخش های قابل مدیریت تقسیم کرده و برای مطالعه هر بخش، زمان مشخصی در نظر بگیرید.
• استفاده از تکنیک های مدیریت زمان: تکنیک هایی مانند تکنیک پومودورو (Pomodoro Technique) را برای افزایش تمرکز و بهره وری در مطالعه به کار بگیرید.

آمادگی تحصیلی مناسب

• درک عمیق مفاهیم: صرفا به حفظ کردن مطالب اکتفا نکرده و بر درک عمیق مفاهیم درسی تمرکز کنید.
• تمرین و مرور: با حل کردن تست های مختلف و مرور مرتب مطالب آموخته شده، آمادگی خود را برای پاسخگویی به سوالات امتحان افزایش دهید.
• شرکت در آزمون های شبیه ساز: شرکت در آزمون های شبیه ساز با شرایط مشابه امتحان اصلی، به شما کمک می کند تا با نحوه سوالات و مدیریت زمان در جلسه امتحان، آشنا شوید.

حفظ آرامش و سلامت روان

• خواب کافی: از اهمیت خواب کافی در شب قبل از امتحان و به طور کلی، در طول دوران مطالعه، غافل نشوید.
• تغذیه سالم: انتخاب مواد غذایی سالم و مقوی، به حفظ انرژی و تمرکز شما در طول مطالعه و جلسه امتحان کمک می کند.
• ورزش و فعالیت بدنی: انجام فعالیت بدنی منظم، علاوه بر فواید جسمی، به کاهش استرس و اضطراب نیز کمک می کند.
• تکنیک های آرام سازی: تمرین تکنیک های آرام سازی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن، می تواند به کاهش استرس و ایجاد آرامش ذهنی در شما کمک کند.
• مثبت اندیشی: به توانایی ها و آمادگی خود برای موفقیت در امتحان باور داشته باشید و با نگرش مثبت به استقبال آن بروید.

با به کارگیری این راهکارها و داشتن آمادگی مناسب، می توانید بر استرس امتحان غلبه کرده و عملکرد تحصیلی خود را به نحو مطلوبی ارتقا دهید.

اضطراب امتحان، یک احساس طبیعی در میان دانش آموزان و دانشجویان است. اما این احساس زمانی که از کنترل خارج شود، می تواند عملکرد فرد را در آزمون تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین، مدیریت و کاهش اضطراب امتحان از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله، به بررسی ۶ راهکار موثر برای کاهش اضطراب امتحان خواهیم پرداخت:

۱. برنامه ریزی و آماده سازی:

• تهیه یک برنامه ریزی دقیق و واقع بینانه برای مطالعه مواد درسی، به شما کمک می کند تا به طور منظم و کارآمد، مطالب را مرور کنید. این برنامه ریزی به شما احساس کنترل بر روند یادگیری می دهد و از سردرگمی و استرس ناشی از کمبود زمان جلوگیری می کند.
• جمع آوری و سازماندهی منابع آموزشی مناسب، از جمله جزوات، کتاب های کمک آموزشی و نمونه سوالات، به شما کمک می کند تا با اطمینان بیشتری به استقبال امتحان بروید.

۲. روش های مطالعه موثر:

• به جای حفظ کردن صرف مطالب، بر درک عمیق مفاهیم تمرکز کنید. استفاده از تکنیک های یادگیری فعال، مانند خلاصه نویسی، تهیه نمودار و حل تمرین، به تثبیت دانش در ذهن شما کمک می کند.
• مرور منظم، یکی از کلیدی ترین عوامل یادگیری و کاهش اضطراب امتحان است. با مرور منظم مطالب در فواصل زمانی مناسب، اطلاعات در حافظه بلند مدت شما تثبیت می شود و احتمال فراموشی در زمان امتحان کاهش پیدا می کند.

۳. داشتن خواب کافی و تغذیه مناسب:

• خواب کافی، نقش مهمی در عملکرد مغز و تثبیت حافظه دارد. کمبود خواب، می تواند موجب کاهش تمرکز، افزایش فراموشی و تشدید اضطراب شود. بنابراین، برای داشتن عملکرد بهینه در امتحان، به طور منظم و به میزان کافی بخوابید.
• تغذیه مناسب، سوخت مورد نیاز بدن و مغز را تامین می کند. مصرف مواد غذایی مقوی و سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی، به حفظ تمرکز و کاهش استرس کمک می کند. از مصرف غذاهای سنگین و پرچرب، به ویژه در شب امتحان، خودداری کنید.

۴. تمرین تکنیک های آرامش بخشی:

• تمرین تکنیک های آرامش بخشی، مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا، می تواند به کاهش علائم فیزیکی و روانی ناشی از اضطراب کمک کند. با تمرین منظم این تکنیک ها، در زمان امتحان نیز به راحتی می توانید از آنها برای مدیریت استرس و حفظ آرامش خود استفاده کنید.

۵. مثبت اندیشی و خودباوری:

• داشتن نگرش مثبت و باور به توانایی های خود، در کاهش اضطراب و افزایش عملکرد در امتحان بسیار موثر است. با تمرکز بر نقاط قوت خود و یادآوری موفقیت های گذشته، اعتماد به نفس خود را تقویت کنید.
• به جای تمرکز بر شکست احتمالی، بر تلاش و کوششی که برای مطالعه انجام داده اید، تمرکز کنید.

۶. مدیریت زمان در جلسه ی امتحان:

• با مدیریت صحیح زمان در جلسه ی امتحان، از استرس و نگرانی ناشی از کمبود وقت جلوگیری کنید. قبل از شروع به پاسخگویی به سوالات، کل برگه امتحان را به طور اجمالی مرور کنید و با توجه به وزن و امتیاز هر سوال، استراتژی خود را برای پاسخگویی مشخص کنید.

به خاطر داشته باشید که با به کارگیری این راهکارها و تمرین مداوم، می توانید اضطراب امتحان را کنترل کرده و با آرامش و آمادگی بیشتری در آزمون ها شرکت کنید.

بهترین راه برای مقابله با استرس امتحانات

امتحانات، صرف نظر از سطح تحصیلی، می توانند برای بسیاری از افراد منجر به استرس و اضطراب شوند. این استرس، در صورت مدیریت نادرست، می تواند عملکرد فرد را در جلسه امتحان تحت تاثیر قرار داده و مانع از دستیابی به حداکثر توانمندی شود.

با به کار بستن راهکارهای زیر، می توانید به شکل موثرتری با استرس امتحانات مقابله کرده و آمادگی ذهنی و روانی بهتری برای حضور در جلسه امتحان پیدا کنید:

1. برنامه ریزی و سازماندهی:

• ایجاد یک برنامه ریزی درسی واقع بینانه: با در نظر گرفتن حجم مطالب درسی و مدت زمان باقی مانده تا امتحان، یک برنامه ریزی درسی واقع بینانه تهیه کنید تا از فشار دقیقه نودی و انباشتگی مطالب در روزهای پایانی جلوگیری شود.
• استفاده از تکنیک های مدیریت زمان: به کارگیری تکنیک هایی مانند تکنیک پومودورو (Pomodoro Technique) به شما کمک می کند تا زمان مطالعه خود را به شکل بهینه مدیریت کرده و از اتلاف وقت جلوگیری کنید.
• مرور و جمع بندی منظم: به صورت مرتب، مطالب درسی را مرور و جمع بندی کنید تا آموخته های خود را تثبیت نمایید.

2. ایجاد عادات و سبک زندگی سالم:

• خواب کافی و با کیفیت: داشتن خواب کافی و با کیفیت، بر تمرکز، حافظه و عملکرد کلی شما در زمان امتحان تاثیر بسزایی می گذارد.
• رژیم غذایی سالم و متعادل: مصرف مواد غذایی مغذی و پرهیز از مصرف غذاهای چرب و سنگین، سبب افزایش سطح انرژی و تمرکز شما در طول مطالعه و جلسه امتحان می شود.
• ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم، علاوه بر فواید جسمی، می تواند به کاهش استرس و اضطراب و بهبود عملکرد ذهنی شما کمک کند.

3. مدیریت استرس و اضطراب:

• تنفس عمیق: انجام تمرینات تنفس عمیق، به ویژه در لحظات پیش از شروع امتحان، روشی موثر برای کاهش استرس و ایجاد آرامش ذهنی است.
• **تکنیک های آرام سازی: ** تمرین تکنیک های آرام سازی مانند مدیتیشن و یوگا می تواند به مدیریت استرس و اضطراب در دراز مدت کمک کند.
• حفظ نگرش مثبت: به جای تمرکز بر نتایج احتمالی و منفی، بر تلاش و آمادگی خود برای امتحان تمرکز کنید. با نگرش مثبت و اعتماد به نفس وارد جلسه امتحان شوید.

  لیست رشته های بدون کنکور تجربی ۱۴۰۳

4. آمادگی و تدارکات:

• آماده سازی لوازم مورد نیاز: اطمینان حاصل کنید که تمامی لوازم مورد نیاز برای امتحان، از جمله مداد، پاک کن، کارت ورود به جلسه و غیره را از شب قبل آماده کرده اید.
• حضور به موقع در جلسه امتحان: با رسیدن به موقع در جلسه امتحان، از استرس و نگرانی ناشی از دیر رسیدن جلوگیری کنید.

به خاطر داشته باشید که مقابله با استرس امتحان یک فرآیند مستمر است و نیازمند تمرین و تکرار می باشد. با به کار بستن راهکارهای ذکر شده و تمرین مستمر، می توانید به شکل موثرتری بر استرس امتحانات غلبه کرده و با آمادگی و آرامش ذهنی بیشتری در جلسات امتحان حاضر شوید.

برای استرس امتحان چی بخوریم

برای کاهش استرس امتحان چه بخوریم؟تغذیه مناسب در دوران امتحانات نقشی اساسی در حفظ عملکرد ذهنی و کاهش استرس ایفا می کند. انتخاب مواد غذایی مناسب می تواند به بهبود تمرکز، افزایش انرژی و تقویت حافظه کمک کند. در ادامه به برخی از مواد غذایی مفید برای کاهش استرس امتحان اشاره می شود:

1. خوراکی های سرشار از ویتامین های گروه B:

این ویتامین ها در عملکرد صحیح سیستم عصبی نقش کلیدی داشته و به برقراری آرامش و کاهش اضطراب کمک می کنند. منابع غنی از ویتامین های گروه B عبارتند از:

• غلات کامل: برنج قهوه ای، جو، گندم
• حبوبات: عدس، لوبیا، نخود
• سبزیجات برگ دار: اسفناج، کاهو، جعفری
• ماهی: ماهی سالمون، ساردین، تن ماهی
• تخم مرغ: منبع خوبی از ویتامین B12

2. خوراکی های حاوی امگا-3:

اسیدهای چرب امگا-3 به تقویت عملکرد مغز و بهبود حافظه کمک می کنند. منابع غنی از امگا-3 عبارتند از:

• ماهی های چرب: ماهی سالمون، ساردین، تن ماهی
• گردو: منبع گیاهی خوب امگا-3
• دانه های چیا: منبع گیاهی دیگر امگا-3

3. خوراکی های انرژی زا با قند طبیعی:

قندهای طبیعی موجود در برخی میوه ها می توانند به تامین انرژی مورد نیاز مغز کمک کنند. به خاطر داشته باشید که از مصرف قندهای مصنوعی مانند شیرینی جات و نوشابه های گازدار خودداری نمایید.

• میوه ها: سیب، پرتقال، موز، توت ها
• خرما: منبع عالی از قندهای طبیعی و انرژی

  اعلام نتایج هدایت تحصیلی ۱۴۰۳

4. خوراکی های پروتئینی:

پروتئین برای ساخت و ترمیم سلول های مغز و حفظ عملکرد شناختی ضروری است. منابع غنی از پروتئین عبارتند از:

• ماهی: همانطور که ذکر شد، ماهی علاوه بر امگا-3، منبع خوبی از پروتئین نیز می باشد.
• مرغ و بوقلمون: گزینه های کم چرب و باکیفیت پروتئین
• تخم مرغ: منبع کامل پروتئین به همراه ویتامین ها و مواد معدنی ضروری

5. نوشیدنی های آرامش بخش:

مصرف برخی نوشیدنی های گیاهی می تواند به کاهش استرس و ایجاد آرامش کمک کند.

• چای بابونه: خاصیت آرامش بخشی شناخته شده ای دارد.
• دمنوش به لیمو: به کاهش اضطراب و بهبود خواب کمک می کند.

نکات مهم:

• از مصرف غذاهای سنگین و پرچرب در روز امتحان خودداری کنید.
• به طور منظم و با وعده های غذایی کوچک، غذا بخورید.
• نوشیدن آب کافی در طول روز را فراموش نکنید.
• علاوه بر تغذیه، به خواب کافی، ورزش منظم و مدیریت استرس از طریق تکنیک های تمدد اعصاب نیز اهمیت دهید.

با رعایت این نکات و انتخاب مواد غذایی مناسب، می توانید به عملکرد بهتر خود در دوران امتحانات کمک کنید.

اضطراب امتحان در دانش آموزان

اضطراب امتحان، یک تجربه شایع در میان دانش آموزان است که می تواند بر عملکرد تحصیلی و رفاه روانی آنها تأثیر منفی بگذارد. این نوع اضطراب، حالتی عاطفی و فیزیکی ناخوشایند است که قبل، در حین و یا بعد از موقعیت امتحان رخ می دهد. شدت و علائم اضطراب امتحان در افراد مختلف متفاوت است، اما به طور کلی می تواند منجر به موارد زیر شود:

• علائم فیزیکی: تپش قلب، تعریق، تهوع، سرگیجه، لرزش، مشکلات تنفسی
• علائم شناختی: ناتوانی در تمرکز، فراموشی، افکار منفی، ضعف در تصمیم گیری
• علائم رفتاری: بی قراری، اجتناب از موقعیت های امتحانی، برون ریزی های هیجانی

علل اضطراب امتحان

علل متعددی می توانند در بروز اضطراب امتحان در دانش آموزان نقش داشته باشند، از جمله:

• عوامل شناختی: کمال گرایی، باورهای منفی در مورد توانایی و هوش، نگرانی در مورد ارزیابی و قضاوت دیگران
• عوامل عاطفی: ترس از شکست، اضطراب عمومی، نگرانی در مورد عواقب عملکرد ضعیف
• عوامل رفتاری: آمادگی تحصیلی ناکافی، مهارت های ضعیف مدیریت زمان و استرس، تجارب منفی قبلی در امتحانات
• عوامل محیطی: فشار والدین و معلمان، رقابت شدید با همسالان، محیط آموزشی پر استرس

  سایت ثبت نام بدون کنکور دانشگاه آزاد ۱۴۰۳

راهکارهای مقابله با اضطراب امتحان

خوشبختانه، راهکارهای مختلفی برای کمک به دانش آموزان در مدیریت و کاهش اضطراب امتحان وجود دارد، از جمله:

• آمادگی تحصیلی مناسب: برنامه ریزی درسی منظم، مطالعه به موقع و مرور مطالب درسی
• تکنیک های مدیریت استرس: تمرین تکنیک های آرام سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و تجسم
• تقویت مهارت های مقابله ای: یادگیری مهارت های حل مسئله، مدیریت زمان و برقراری ارتباط موثر
• حمایت و تشویق والدین و معلمان: ایجاد محیطی حمایتی و درک کننده در خانه و مدرسه
• در صورت نیاز، کمک گرفتن از متخصص: مشاوره روانشناختی می تواند به دانش آموزان در شناسایی و مدیریت ریشه های اضطراب و همچنین یادگیری تکنیک های مقابله ای موثر کمک کند

نتیجه گیری :  اضطراب امتحان، مشکلی شایع در میان دانش آموزان است که می تواند بر عملکرد تحصیلی و سلامت روان آنها تأثیر بگذارد. با درک علل این نوع اضطراب و به کارگیری راهکارهای مناسب، می توان به دانش آموزان در مدیریت و کاهش آن کمک کرد و از بروز پیامدهای منفی بر روند تحصیل و زندگی آنها جلوگیری نمود.

چیکار کنیم استرس نداشته باشیم

استرس، پاسخی طبیعی بدن به چالش‌ها و فشارهای زندگی است. در سطوح پایین، استرس می‌تواند محرک و انگیزه بخش باشد، اما استرس مزمن می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی فرد تأثیر منفی بگذارد. در این راستا، اتخاذ راهکارهای موثر برای مدیریت استرس، امری ضروری است.

1. شناسایی عوامل استرس‌زا:

اولین گام در مدیریت استرس، شناسایی عوامل و موقعیت‌هایی است که باعث ایجاد استرس در فرد می‌شوند. این عوامل می‌توانند شامل فشار کاری، مشکلات مالی، روابط عاطفی، مسائل خانوادگی، و یا حتی عوامل محیطی مانند ترافیک و آلودگی صوتی باشند. با تشخیص و درک این عوامل، فرد می‌تواند بر روی کنترل آن‌ها یا نحوه‌ی واکنش خود به آن‌ها تمرکز کند.

2. تغییر سبک زندگی:

برخی از تغییرات در سبک زندگی می‌توانند به طور قابل توجهی در کاهش استرس موثر باشند. این تغییرات شامل:

• رژیم غذایی سالم: مصرف مواد غذایی مغذی و پرهیز از غذاهای فرآوری شده و پرچرب، می‌تواند به افزایش انرژی و بهبود خلق و خو کمک کند.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم، به ویژه فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا، و یوگا، می‌تواند به کاهش سطح هورمون‌های استرس و بهبود کیفیت خواب کمک کند.
• خواب کافی: داشتن خواب کافی (حدود 7-8 ساعت در شب) برای تجدید قوا و سلامت روان ضروری است. ایجاد روتین منظم خواب به داشتن خواب با کیفیت کمک می‌کند.
• محدود کردن مصرف کافئین و الکل: مصرف بیش از حد کافئین و الکل می‌تواند باعث افزایش اضطراب و اختلال در خواب شود.

  روانشناسی تحصیلی چیست

3. تکنیک‌های مدیریت استرس:

علاوه بر تغییرات در سبک زندگی، تمرین تکنیک‌های مدیریت استرس نیز می‌تواند به کاهش استرس و حفظ آرامش کمک کند. برخی از این تکنیک‌ها عبارتند از:

• تمرین‌های تنفس عمیق: تنفس عمیق و آگاهانه می‌تواند به آرام کردن ذهن و بدن و کاهش علائم استرس فیزیکی کمک کند.
• مراقبه (مدیتیشن): با تمرکز بر تنفس، افکار و احساسات در زمان حال، مراقبه می‌تواند به افزایش آگاهی و کاهش استرس کمک کند.
• تمرین‌های رهایی عضلانی (Progressive Muscle Relaxation): این تکنیک شامل منقبض و رها کردن گروه‌های مختلف عضلانی در بدن به صورت متوالی است و به کاهش تنش عضلانی ناشی از استرس کمک می‌کند.
• گذراندن وقت در طبیعت: گذراندن وقت در طبیعت و ارتباط با فضای سبز می‌تواند به کاهش استرس، بهبود خلق و خو و افزایش تمرکز کمک کند.

4. برقراری روابط حمایتی:

داشتن روابط اجتماعی قوی و حمایت‌کننده، یکی از عوامل مهم در مقابله با استرس است. صحبت کردن با دوستان و اعضای خانواده در مورد استرس‌ها و نگرانی‌ها می‌تواند به فرد احساس حمایت و همدلی دهد. همچنین، شرکت در فعالیت‌های گروهی و سرگرمی‌های مشترک می‌تواند باعث کاهش استرس و بهبود روحیه شود.

5. کمک گرفتن از متخصص:

در صورتیکه فرد با استرس شدید و مزمن دست و پنجه نرم می‌کند و قادر به مدیریت آن با روش‌های ذکر شده نیست، لازم است از یک متخصص روانشناس یا مشاوره کمک بگیرد. متخصصان با ارائه راهکارهای درمانی مناسب، به فرد در مدیریت استرس و ارتقای سلامت روان کمک خواهند کرد.

توجه: این مطلب صرفا جهت اطلاع‌رسانی است و جایگزین مشاوره با متخصص بهداشت روان نمی‌باشد. در صورت نیاز به راهنمایی و درمان تخصصی، به یک روانشناس یا مشاور مراجعه کنید.

دعا برای رفع استرس امتحان

امتحانات می توانند برای دانش آموزان و دانشجویان چالش برانگیز و استرس زا باشند. علاوه بر تلاش و مطالعه، پناه بردن به خداوند و طلب آرامش از او می تواند نقش موثری در کاهش استرس و اضطراب در ایام امتحانات داشته باشد. در این راستا، دعاهایی به شرح ذیل ذکر می شود:

  لیست رشته های بدون کنکور تجربی ۱۴۰۳

۱. دعای گشایش و فهم:

«اللَّهُمَّ اَخرِجْنِی مِنْ ظُلُمَاتِ الْوَهْمِ وَ أَکْرِمْنِی بِنُورِ الْفَهْمِ، اللَّهُمَّ افْتَحْ عَلَیْنَا أَبْوَابَ رَحْمَتِکَ وَ انشُرْ عَلَیْنَا خَزَائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.»

ترجمه:

خدایا، مرا از تاریکی‌های وهم و خیال بیرون آور و به نور فهم و درک کرامت فرما. خدایا، درهای رحمتت را به روی ما بگشا و گنجینه‌های علمت را به لطف و رحمتت بر ما نازل کن، ای بخشنده‌ترین بخشندگان.

۲. دعای حفظ و یادآوری:

«أللّهُمّ افتِحْ عَلَیَّ فُتوحَ الْعَارِفِینَ بِحِکْمَتِکَ وَ انشُرْ عَلَیَّ رَحْمَتَکَ وَ ذَکِّرنِی مَا نَسیتُ یَا ذَالْجَلالِ وَ الإِکْرَامِ.»

ترجمه:

خدایا! بر من راه‌هایی را بگشا که بر عارفان به حکمتت گشوده‌ای، و رحمتت را بر من بگستر، و آنچه را فراموش کرده‌ام به یادم آور، ای صاحب جلال و اکرام.

۳. دعای آرامش و توکل:

«رَبِّ أَوْزِعْنِی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ وَ أَعْرِفَ حَقَّکَ وَ أَصْبِرْ عَلَى بَلَائِکَ وَ أَحْمَدَکَ عَلَى کُلِّ حَالٍ.»

ترجمه:

پروردگار من! مرا توفیق ده تا شکر نعمتت را به جا آورم و حق تو را بشناسم و بر بلاهایت صبر کنم و در هر حالی تو را حمد و سپاس گویم.

۴. ذکر صلوات:

تکرار صلوات بر پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت ایشان (ع) نیز موجب آرامش قلب و افزایش تمرکز و یادآوری مطالب در هنگام امتحان می گردد.

ملاحظات:

• لازم به ذکر است که دعا به تنهایی برای موفقیت در امتحان کافی نیست و باید با تلاش و پشتکار همراه باشد.
• خواندن دعا با ایمان و اعتقاد قلبی تاثیر بیشتری دارد.
• توصیه می شود علاوه بر دعا، به برنامه ریزی صحیح، مطالعه کافی و داشتن خواب کافی نیز توجه شود.