روانشناسی مثبت گرا Perma چیست؟
یکی از برجسته‌ترین نظریه‌های مطرح‌شده در روانشناسی مثبت گرا، مدل PERMA است که توسط مارتین سلیگمن، روانشناس برجسته آمریکایی، ارائه شده است. این مدل، پنج عنصر کلیدی را برای دستیابی به یک زندگی شاد و با معنا شناسایی می‌کند.
-
احساسات مثبت (Positive Emotions) – P: این عنصر بر اهمیت تجربه احساسات مثبت مانند شادی، رضایت، قدردانی، عشق و آرامش تمرکز دارد. تجربه این احساسات با فواید متعددی از جمله تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود روابط، افزایش خلاقیت و کاهش استرس همراه است.
-
تعهد (Engagement) – E: این عنصر به غرقگی کامل فرد در فعالیت‌های معنادار و لذت‌بخش اشاره دارد. در این حالت، فرد احساس می‌کند زمان به سرعت در حال گذر است و تمام توجه خود را بر روی فعالیت جاری متمرکز می‌کند. تعهد می‌تواند در کار، روابط، سرگرمی‌ها و فعالیت‌های داوطلبانه تجربه شود.
-
روابط مثبت (Positive Relationships) – R: روابط مثبت و حمایتی با دوستان، خانواده، همسر و همکاران، یکی از ارکان اصلی رفاه و خوشبختی است. این روابط منبع حمایت عاطفی، احساس تعلق و امنیت خاطر برای فرد هستند.
-
معنا (Meaning) – M: انسان‌ها ذاتاً به دنبال یافتن معنا و هدفی بزرگ‌تر از خودشان هستند. این معنا می‌تواند در خدمت به جامعه، اعتقادات مذهبی، اهداف شخصی یا هر چیز دیگری باشد که برای فرد اهمیت داشته باشد. داشتن معنا در زندگی، انگیزه و احساس رضایت درونی را برای فرد به ارمغان می‌آورد.
-
دستاورد (Accomplishment) – A: این عنصر به حس موفقیت و پیشرفت در زندگی اشاره دارد. دستیابی به اهداف، چه بزرگ و چه کوچک، باعث افزایش عزت نفس، اعتماد به نفس و احساس رضایت از خود می‌شود.
مدل PERMA بر این باور است که با تمرکز بر تقویت هر یک از این پنج عنصر، می‌توان سطح کلی بهزیستی و شادی خود را افزایش داد. این مدل به عنوان یک راهنمای کاربردی، به افراد کمک می‌کند تا با ایجاد تغییرات مثبت در جنبه‌های مختلف زندگی، به سوی یک زندگی شاد و با معنا حرکت کنند.
مزایا روانشناسی مثبت گرا
روانشناسی مثبت گرا، شاخه ای از روانشناسی است که بر جنبه های مثبت تجربه انسانی، از جمله نقاط قوت، خوشبختی و شکوفایی انسان تمرکز دارد. در حالی که روانشناسی سنتی اغلب بر آسیب شناسی و اختلالات روانی متمرکز است، روانشناسی مثبت گرا بر ارتقای سلامت روان و رفاه کلی افراد تأکید می کند.
تحقیقات متعدد نشان داده است که روانشناسی مثبت گرا می تواند مزایای قابل توجهی برای سلامت جسمی و روانی افراد به همراه داشته باشد. در جدول زیر به برخی از مهم ترین مزایای روانشناسی مثبت گرا اشاره شده است:
| مزایا | |
|---|---|
| افزایش سطح خوشبختی: روانشناسی مثبت گرا با آموزش مهارت هایی مانند قدردانی، خوش بینی و بخشایش، به افراد کمک می کند تا سطح کلی خوشبختی و رضایت از زندگی خود را افزایش دهند. | |
| کاهش استرس و اضطراب: با تقویت نگرش مثبت و تمرکز بر جنبه های مثبت زندگی، روانشناسی مثبت گرا به افراد کمک می کند تا با استرس و اضطراب مقابله موثرتری داشته باشند. | |
| تقویت تاب آوری (Resilience): روانشناسی مثبت گرا با آموزش مهارت های مقابله ای سالم و تقویت خوش بینی، به افراد کمک می کند تا در مواجهه با مشکلات و چالش های زندگی، انعطاف پذیری و قدرت بیشتری داشته باشند. | |
| بهبود روابط اجتماعی: با افزایش حس همدلی، قدردانی و بخشندگی، روانشناسی مثبت گرا به افراد کمک می کند تا روابط عمیق تر و رضایت بخش تری با دیگران برقرار کنند. | |
| افزایش انگیزه و عملکرد: با تمرکز بر نقاط قوت و اهداف، روانشناسی مثبت گرا به افراد کمک می کند تا انگیزه بیشتری برای رسیدن به اهداف خود پیدا کرده و عملکرد بهتری در زمینه های مختلف زندگی داشته باشند. | |
| بهبود سلامت جسمی: تحقیقات نشان داده است که خوش بینی و نگرش مثبت با سلامت جسمانی بهتر، سیستم ایمنی قوی تر و بهبود طول عمر همراه است. |
مزایای روانشناسی مثبت گرا فراتر از موارد ذکر شده در جدول است. این حوزه از روانشناسی می تواند به افراد در زمینه های مختلف از جمله بهبود عزت نفس، تقویت حس هدفمندی در زندگی، افزایش خلاقیت و نوآوری و مدیریت خشم یاری رساند.
برخی از مزایای روانشناسی مثبت گرا
روانشناسی مثبت گرا، شاخه ای از علم روانشناسی است که بر جنبه های مثبت روان انسان مانند خوشبختی، رضایت از زندگی، خوش بینی، امید و نقاط قوت تمرکز دارد. این حوزه در مقایسه با روانشناسی سنتی که عمدتا بر آسیب شناسی و درمان اختلالات روانی متمرکز است، دیدگاه متفاوتی را ارائه می دهد.
تحقیقات متعدد نشان داده اند که نگرش مثبت و تمرکز بر جنبه های خوب زندگی، فواید قابل توجهی برای سلامت روان و بهزیستی کلی افراد به همراه دارد. در این بخش به برخی از مزایای کلیدی روانشناسی مثبت گرا اشاره می کنیم:
- تقویت تاب آوری (Resilience): افراد با نگرش مثبت، توانایی بالاتری برای مقابله با استرس، مشکلات و شرایط سخت زندگی دارند. آن ها راحت تر با چالش ها کنار آمده و از موانع به عنوان فرصت هایی برای رشد و پیشرفت استفاده می کنند.
- افزایش رضایت از زندگی: تمرینات و مداخلات مبتنی بر روانشناسی مثبت گرا، منجر به افزایش احساس رضایتمندی از زندگی، قدردانی و خوشبختی در افراد می شود.
- ارتقای سلامت جسمانی: تحقیقات نشان داده اند که نگرش مثبت و خوش بینی با سلامت جسمانی بهتر در ارتباط است. افراد با روحیه مثبت، سیستم ایمنی قوی تری داشته و کمتر در معرض ابتلا به بیماری های مختلف قرار می گیرند.
- تقویت روابط اجتماعی: افراد خوش بین و مثبت اندیش، روابط اجتماعی قوی تری برقرار می کنند. آن ها خوش برخوردتر بوده و اطرافیان از تعامل با آن ها لذت می برند.
- افزایش بهره وری و عملکرد: نگرش مثبت بر عملکرد تحصیلی، شغلی و به طور کلی، بهره وری افراد تاثیر بسزایی دارد. افراد با روحیه مثبت، انگیزه و پشتکار بالاتری داشته و در مسیر رسیدن به اهداف خود مصمم تر عمل می کنند.
- کاهش علائم افسردگی و اضطراب: تمرینات و مداخلات مبتنی بر روانشناسی مثبت گرا، می تواند به کاهش علائم افسردگی و اضطراب کمک کند. با تقویت نگرش مثبت و خوش بینی، میزان استرس و نگرانی های منفی در افراد کاهش می یابد.
مزایای روانشناسی مثبت گرا فراتر از موارد ذکر شده است. این حوزه با ارائه ابزارها و تکنیک های کاربردی، به افراد کمک می کند تا نگرش مثبت تری نسبت به زندگی پیدا کرده و از ظرفیت های درونی خود برای رسیدن به یک زندگی شاد و رضایت بخش، بهره مند شوند.
نقد های مرتبط با روانشناسی مثبت گرا ؟
روانشناسی مثبت گرا با رویکردی خوش‌بینانه به انسان و تاکید بر نقاط قوت و ظرفیت‌های او، به یکی از جریان‌های مهم در دنیای روانشناسی تبدیل شده است. با وجود دستاوردهای قابل توجه این حوزه، برخی انتقادات نیز به آن وارد است. در این بخش به بررسی این نقدها می‌پردازیم:
1. تمرکز بر جنبه‌های مثبت به بهای نادیده گرفتن جنبه‌های منفی:
منتقدان بر این باورند که روانشناسی مثبت گرا با تمرکز صرف بر جنبه‌های مثبت و خوش‌بینی افراطی، واقعیت‌های تلخ زندگی مانند غم، اندوه، ترس و شکست را نادیده می‌گیرد. آن‌ها معتقدند که تجارب منفی نیز بخشی از زندگی انسان هستند و سرکوب و نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند به سلامت روان آسیب بزند.
2. ساده‌انگاری مسائل روانشناختی:
برخی منتقدان، روانشناسی مثبت گرا را متهم به ساده‌انگاری مسائل روانشناختی می‌کنند. آن‌ها بر این باورند که خوش‌بینی و داشتن نگرش مثبت، به تنهایی نمی‌تواند تمام مشکلات و چالش‌های زندگی را حل کند. عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادی و زیستی نیز در سلامت روان افراد تاثیرگذارند.
3. تمرکز بر نتایج به بهای نادیده گرفتن فرآیند:
برخی از پژوهشگران معتقدند که روانشناسی مثبت گرا بیش از حد بر نتایج و دستاوردها تمرکز می‌کند و به فرآیند رسیدن به این نتایج توجه کافی ندارد. به عقیده آن‌ها، تلاش و پشتکار برای رسیدن به اهداف، خود می‌تواند ارزشمند باشد، حتی اگر به نتیجه نهایی مورد نظر نرسیم.
4. انتقاد به روش‌های اندازه‌گیری:
عده‌ای از منتقدان، روش‌های اندازه‌گیری در روانشناسی مثبت گرا را مورد تردید قرار می‌دهند. آن‌ها معتقدند که مفاهیمی مانند خوشبختی، رضایت از زندگی و خوش‌بینی به سختی قابل اندازه‌گیری دقیق هستند و روش‌های موجود، اعتبار کافی ندارند.
5. انتقاد به جنبه‌های تجاری و کاربردهای نادرست:
برخی از منتقدان، نگرانی‌هایی را در خصوص کاربردهای تجاری روانشناسی مثبت گرا مطرح می‌کنند. آن‌ها معتقدند که رویکردهای خوش‌بینی افراطی برای افزایش بهره‌وری در سازمان‌ها و یا فروش بیشتر، می‌تواند زیانبار باشد و سلامت روان کارکنان را به خطر بیاندازد.
6. ابهام در ارتباط با کارایی مداخلات:
در حالی که برخی از مطالعات، کارایی مداخلات مبتنی بر روانشناسی مثبت گرا را در بهبود خلق و خو و افزایش سطح بهزیستی تایید کرده‌اند، اما همچنان در مورد اثربخشی بلندمدت و کارایی آن‌ها برای درمان اختلالات روانی، ابهاماتی وجود دارد.
با وجود انتقادات، روانشناسی مثبت گرا همچنان حوزه پرنفوذی در عرصه روانشناسی به شمار می‌رود. توجه به نقاط قوت و ظرفیت‌های افراد، رویکردی ارزشمند است که می‌تواند به بهبود سلامت روان و افزایش کیفیت زندگی منجر شود. با این حال، ضروری است تا محدودیت‌های این رویکرد را نیز در نظر داشته باشیم و از افتادن به دام خوش‌بینی افراطی و نادیده گرفتن واقعیت‌های زندگی پرهیز کنیم.
کتاب های روانشناسی مثبت گرا
روانشناسی مثبت‌گرا شاخه‌ای از روانشناسی است که بر جنبه‌های مثبت تجربه انسانی، از جمله نقاط قوت، فضیلت‌ها، و خوشبختی تمرکز دارد. این حوزه به دنبال درک و ارتقاء رفاه ذهنی و کیفیت بالای زندگی افراد است.
مطالعه روانشناسی مثبت‌گرا می‌تواند به شما در موارد زیر کمک کند:
- افزایش سطح شادی و خوشبختی
- تقویت تاب‌آوری در برابر مشکلات
- بهبود روابط اجتماعی
- افزایش حس قدردانی
- ارتقاء معنا و هدف زندگی
- تقویت عزت نفس
اگر به دنبال بهبود جنبه‌های مثبت زندگی خود هستید، مطالعه کتاب‌های روانشناسی مثبت‌گرا می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد. در این بخش، به معرفی برخی از بهترین کتاب‌های روانشناسی مثبت‌گرا می‌پردازیم:
- آموخته‌های خوشبختی: یک راهنمای علمی برای داشتن زندگی شادتر (Happiness: A Guide to a Happier Life) اثر مارتین سلیگمن (Martin Seligman):
این کتاب که توسط بنیان‌گذار روانشناسی مثبت‌گرا نوشته شده است، به عنوان یکی از منابع کلاسیک در این زمینه شناخته می‌شود. سلیگمن در این کتاب، با تکیه بر یافته‌های علمی، به ارائه راهکارهای عملی برای افزایش سطح شادی و رضایت از زندگی می‌پردازد.
- شفای زندگی (Learned Optimism) اثر مارتین سلیگمن (Martin Seligman):
این کتاب به بررسی مفهوم خوش‌بینی آموخته‌شده می‌پردازد. سلیگمن در این اثر نشان می‌دهد که خوش‌بینی قابل یادگیری است و می‌تواند تأثیر بسزایی بر سلامت روان و موفقیت افراد داشته باشد.
- روانشناسی امید (Hope in Therapy, Action, and Life) اثر چارلز اسnyder (Charles R. Snyder):
امید یکی از عوامل مهم در دستیابی به اهداف و غلبه بر مشکلات است. کتاب روانشناسی امید به بررسی مفهوم امید از دیدگاه روانشناسی مثبت‌گرا می‌پردازد و به شما کمک می‌کند تا امید خود را تقویت کنید.
- مثبت: تحقیق موشکافانه برای بارورسدن ظرفیت‌های پنهان انسان (Positivity) اثر باربارا فردریکسون (Barbara Fredrickson):
صفر تا صد مدل پرما (PERMA)
سلامتی و بهزیستی ذهنی از دغدغه های همیشگی انسان بوده است. روانشناسان در طول تاریخ تلاش کرده اند تا با درک عوامل موثر بر شادکامی و رضایت از زندگی، به ارتقاء کیفیت زندگی انسان ها کمک کنند. یکی از مدل های تاثیرگذار در این زمینه، مدل PERMA است که توسط مارتین سلیگمن، روانشناس برجسته آمریکایی، ارائه شده است.
مدل PERMA چیست؟
PERMA یک چارچوب مفهومی است که پنج عامل کلیدی موثر بر شکوفایی و بهزیستی انسان را در بر می گیرد. این پنج عامل عبارتند از:
- P – Positive Emotions (احساسات مثبت): تجربه احساسات مثبت مانند شادی، رضایت، قدردانی، آرامش و هیجان، نقش مهمی در سلامت روان و احساس خوشبختی ایفا می کند.
- E – Engagement (تعهد و درگیری): غرق شدن در فعالیت هایی که برای ما معنادار و چالش برانگیز هستند، حس رضایت و هدفمندی را تقویت می کند.
- R – Relationships (روابط مثبت): داشتن روابط صمیمی و حمایت گر با دوستان، خانواده و اطرافیان، یکی از ارکان اصلی بهزیستی روانی است.
- M – Meaning (معنا و هدف): احساس داشتن هدف و معنا در زندگی، به ما انگیزه و جهت می دهد و رضایت درونی را افزایش می دهد.
- A – Accomplishment (دستاورد و موفقیت): دستیابی به اهداف و پیشرفت در زمینه های مختلف، حس اعتماد به نفس و عزت نفس را تقویت می کند.
اهمیت مدل PERMA:
مدل PERMA با رویکردی جامع، به بررسی عوامل موثر بر بهزیستی انسان می پردازد. این مدل بر خلاف دیدگاه های صرفا “احساس خوشبختی”، بر اهمیت جنبه های مختلف زندگی مانند روابط، معنا، تعهد و موفقیت نیز تاکید می کند.
بر اساس این مدل، با تمرکز بر هر یک از این پنج عامل و تقویت آن ها، می توان سطح کلی بهزیستی و رضایت از زندگی را ارتقاء بخشید.
کاربردهای مدل PERMA:
- روانشناسان و مشاوران می توانند از مدل PERMA برای طراحی برنامه های مداخله ای و ارتقاء سلامت روان افراد استفاده کنند.
- مربیان و مدرسان می توانند با بهره گیری از این مدل، محیط های آموزشی چالش برانگیز و در عین حال لذت بخش برای دانش آموزان فراهم آورند.
- مدیران سازمان ها می توانند با در نظر گرفتن مولفه های PERMA، محیط کاری رضایت بخش و انگیزه بخشی را برای کارکنان ایجاد کنند.
- افراد به صورت شخصی نیز می توانند با ارزیابی نقاط قوت و ضعف خود در هر یک از مولفه های مدل PERMA، برنامه ای برای ارتقاء سطح بهزیستی خود طراحی کنند.
جمع بندی
مدل PERMA به عنوان یک چارچوب مفهومی کاربردی، مسیر رسیدن به شکوفایی و بهزیستی را برای ما روشن می سازد. با تمرکز بر پرورش احساسات مثبت، تعهد و درگیری، روابط مثبت، معنا و هدف، و دستیابی به موفقیت ها، می توانیم سطح کلی رضایت از زندگی و سلامت روان خود را ارتقاء بخشیم.
