رشته ژنتیک
جهت مشاوره تلفنی در زمینه رشته ژنتیک
از تلفن ثابت در سراسر کشور با شماره ۱۶۱۳_۹۰۷_۹۰۹ (بدون پیش شماره) تماس بگیرید
پاسخگویی از ۸ صبح تا ۱۲ شب حتی ایام تعطیل
رشته ژنتیک، ژنتیک یکی از گرایش‌های رشته زیست‌شناسی سلولی-مولکولی است که به مطالعه نحوه انتقال صفات وراثتی از والدین به فرزندان می‌پردازد و از قدیمی‌ترین علوم زیستی به شمار می‌رود. این رشته از قرن 18 میلادی آغاز شد و به طور گسترده‌ای در زمینه‌هایی چون پزشکی، کشاورزی، دامداری و صنعت کاربرد دارد. یکی از دستاوردهای مهم ژنتیک در پزشکی، کاهش تولد نوزادان مبتلا به بیماری‌های مادرزادی و مطالعه بیماری‌ها در مقیاس ژنومی است. ژنتیک همچنین در ویرایش ژنوم، با استفاده از تکنیک CRISPR، توانسته است به بشر امکان دستکاری صفات وراثتی، از جمله رنگ چشم، مو و حتی هوش فرزند را بدهد.
این رشته برای کسانی که به تحقیق و حل مسائل علمی علاقه دارند مناسب است، زیرا چالش‌های پیش‌روی محققان در این حوزه، از جذاب‌ترین جنبه‌های کار تحقیقاتی به شمار می‌روند. با توجه به نقل قول پروفسور «F. Bieber» از دانشگاه هاروارد، ژنتیک به عنوان یک علم پایه‌ای، نه تنها در پزشکی بلکه در بسیاری از شاخه‌های علمی نقش اساسی دارد. بسیاری از بیماری‌ها مانند سرطان، ایدز و مقاومت باکتریایی به ژنوم برمی‌گردند و کاوش در آن می‌تواند راه‌حل‌هایی برای درمان این بیماری‌ها ارائه دهد.
معرفی رشته ژنتیک
رشته ژنتیک یکی از رشته‌های نوظهور و در حال گسترش در کشور ایران است که به عنوان یکی از زیرشاخه‌ها یا گرایش‌های رشته زیست‌شناسی سلولی-مولکولی شناخته می‌شود. ژنتیک به مطالعه نحوه انتقال صفات وراثتی در موجودات مختلف از جمله انسان، گیاهان، جانوران و باکتری‌ها می‌پردازد. این علم به بررسی مکانیسم‌های مولکولی و ژنتیکی که مسئول انتقال ویژگی‌ها و صفات از یک نسل به نسل دیگر هستند، می‌پردازد.
ژنتیک به عنوان یک رشته علمی، کاربردهای فراوانی در زمینه‌های مختلف دارد. یکی از مهم‌ترین کاربردهای آن در حوزه دامداری است، جایی که از این علم برای بهبود کیفیت و ویژگی‌های ژنتیکی دام‌ها استفاده می‌شود. در زمینه پزشکی، ژنتیک نقش حیاتی در شناسایی و درمان بیماری‌های ژنتیکی ایفا می‌کند و از طریق بررسی تغییرات ژنی، می‌توان به پیشگیری، تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ها دست یافت.
در کشاورزی، علم ژنتیک نقش بسزایی در اصلاح نژاد گیاهان و جانوران دارد. این فرآیند به تولید گیاهان و حیوانات با ویژگی‌های مطلوب‌تر مانند مقاومت به بیماری‌ها، افزایش بازده تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی کمک می‌کند. در نتیجه، ژنتیک به عنوان یک علم کاربردی در زمینه‌های پزشکی، کشاورزی، دامداری و بسیاری از شاخه‌های دیگر به طور مستقیم بر بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها تاثیرگذار است.
دروس و واحدهای درسی رشته ژنتیک
در رشته ژنتیک، تعداد کل واحدهای درسی معادل 135 واحد است که به شرح زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
- دروس عمومی: 20 واحد
- دروس پایه: 22 واحد
- دروس تخصصی مشترک: 76 واحد
- دروس انتخابی الزامی: 8 واحد
- دروس اختیاری: 9 واحد
دروس تخصصی دوره کارشناسی در رشته ژنتیک
دروس کارشناسی رشته ژنتیک شامل دروس پایه: اختصاصی و اختیاری است. دروس پایه شامل ریاضی عمومی، فیزیک عمومی، شیمی عمومی، آزمایشگاه شیمی و آزمایشگاه فیزیک می‌باشد.
دروس اختصاصی این رشته شامل: شیمی آلی، بیوشیمی، آمار زیستی، زیست شناسی مولکولی، آزمایشگاه ژنتیک، آزمایشگاه میکروبیولوژی، ویروس‌شناسی، زیست شناسی گیاهی، فیزیولوژی جانوری و گیاهی، بیوفیزیک، زیست شناسی پرتوی، ایمونولوژی، آزمایشگاه ایمونولوژی، آزمایشگاه شیمی آلی، آزمایشگاه بیوشیمی، زیست شناسی سلولی، آزمایشگاه زیست شناسی سلولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، اکولوژی، تکامل، آزمایشگاه زیست شناسی گیاهی، آزمایشگاه زیست شناسی جانوری، آزمایشگاه فیزیولوژی جانوری و آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهی، بیوشیمی فیزیک و زبان تخصصی هستند.
همچنین دروس اختیاری رشته ژنتیک شامل: ژنتیک انسانی، ژنتیک جمعیت، سیتوژنتیک، مهندسی ژنتیک، اصول و مشاوره ژنتیک، بیوتکنولوژی، انکولوژی، پروژه، بافت و جنین‌شناسی و سمینار می‌باشد.
بخش‌های مختلف و گرایش‌های رشته ژنتیک
رشته ژنتیک به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود که هر کدام جنبه‌های خاصی از این علم را پوشش می‌دهند. یکی از این بخش‌ها ژنتیک مندل است که به مطالعه توارث ژن‌ها بر روی کروموزوم‌ها می‌پردازد. ژنتیک جمعیت نیز به بررسی پدیده‌هایی همچون سازش و گونه‌زایی و تحلیل فرآیندهای تکامل مانند رانش ژنتیکی، انتخاب طبیعی، جریان ژن و جهش می‌پردازد.
در ژنتیک مولکولی، هدف شناسایی تعاملات بین ژن‌ها از طریق روش‌های زیست‌شناسی مولکولی و ژنتیکی است و بررسی چگونگی انتقال ویژگی‌ها و جهش‌ها میان نسل‌ها را شامل می‌شود. ژنتیک بالینی به استفاده از اطلاعات ژنتیکی در پزشکی روزمره برای درمان بیماری‌ها و ارتقاء سلامت افراد و خانواده‌ها اختصاص دارد.
ژنتیک رفتاری به مطالعه تاثیر عوامل ژنتیکی بر رفتار افراد پرداخته و بررسی می‌کند که چگونه ژن‌ها بر ویژگی‌های رفتاری تاثیر می‌گذارند. در ژنتیک اصلاح دام، با اصلاح نژادهای حیوانات، تلاش می‌شود تا تولیدات دامی افزایش یابد و سودآوری بیشتر شود.
ژنتیک پزشکی یک شاخه تخصصی از پزشکی است که به مطالعه نحوه انتقال صفات ژنتیکی از نسلی به نسل دیگر و تأثیر آن بر سلامت انسان‌ها می‌پردازد. در نهایت، ژنتیک محاسباتی با استفاده از روش‌های آماری و محاسباتی به تحلیل داده‌های زیستی و توالی ژنوم و اطلاعات پس‌ژنومی می‌پردازد.
چگونه می‌توان وارد رشته ژنتیک شد؟
برای تحصیل در رشته ژنتیک، می‌توانید از روش‌های مختلفی اقدام کنید. یکی از این روش‌ها این است که در مقطع کارشناسی در یکی از رشته‌های پیراپزشکی تحصیل کنید و سپس در مقطع کارشناسی ارشد، رشته ژنتیک را در وزارت علوم یا وزارت بهداشت انتخاب کرده و در آزمون مربوطه شرکت نمایید.
روش دیگر، انتخاب رشته زیست‌شناسی سلولی و مولکولی با گرایش ژنتیک در مقطع کارشناسی است که می‌توانید ادامه تحصیل دهید یا یکی از زیرشاخه‌های رشته زیست‌شناسی را برگزینید و سپس در مقطع کارشناسی ارشد به گرایش ژنتیک وارد شوید.
همچنین، می‌توانید از طریق ورود به رشته پزشکی و پس از اتمام دوره عمومی، وارد حوزه تخصصی ژنتیک پزشکی شوید.
شرایط و آزمون‌های مورد نیاز برای ورود به رشته ژنتیک
افراد علاقه‌مند به تحصیل در رشته ژنتیک باید برای ورود به هر مقطع، در آزمون‌های ورودی مربوط به آن مقطع شرکت کنند. برای ورود به مقطع کارشناسی رشته ژنتیک، لازم است در کنکور سراسری تجربی شرکت کرده و در زمان انتخاب رشته، گرایش ژنتیک را در رشته زیست‌شناسی سلولی و مولکولی انتخاب کنند.
اگر فرد تمایل به کارهای بالینی یا تأسیس آزمایشگاه‌های بالینی داشته باشد، باید ابتدا در یکی از رشته‌های مرتبط با وزارت بهداشت مانند پرستاری تحصیل کند و سپس در مقطع کارشناسی ارشد به گرایش ژنتیک وارد شود. با این حال، طبق مصوبه نظام پزشکی، افرادی که مقطع کارشناسی ارشد یا دکترای خود را در رشته ژنتیک از وزارت بهداشت دریافت کرده‌اند، اما مدرک کارشناسی آن‌ها از وزارت علوم باشد، مجاز به دریافت شماره نظام پزشکی نخواهند بود. این نکته نشان‌دهنده اهمیت هم‌راستایی مقطع کارشناسی با مقاطع بالاتر در سیستم‌های آموزشی وزارت بهداشت و وزارت علوم است، به‌ویژه برای افرادی که قصد دارند در حوزه‌های بالینی ژنتیک فعالیت کنند.
مقطع کارشناسی ارشد در رشته ژنتیک
برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد رشته ژنتیک، داوطلبان می‌توانند از طریق ثبت‌نام در کنکور کارشناسی ارشد وزارت بهداشت یا وزارت علوم اقدام کنند. این رشته در دو وزارتخانه با تفاوت‌هایی ارائه می‌شود.
تفاوت‌های کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی وزارت بهداشت و وزارت علوم
- کارشناسی ارشد وزارت بهداشت
- بررسی ژنوم انسان در زمینه بیماری‌های ژنتیکی، شناسایی جهش‌ها، ژنتیک جمعیت، ژنتیک سرطان، مهندسی ژنتیک و جنبه‌های مولکولی و بیوشیمیایی ژن‌ها
- اشتغال در مراکز علمی-تحقیقاتی، مراکز درمانی و آزمایشگاه‌های ژنتیک
- دارا بودن طرح نیروی انسانی برای ادامه تحصیل در مقطع دکترای تخصصی
- امکان اخذ مجوز تأسیس آزمایشگاه ژنتیک از وزارت بهداشت
- کارشناسی ارشد وزارت علوم
- بررسی ژنتیک در سطح تمامی موجودات زنده از جمله پروکاریوت‌ها و یوکاریوت‌ها
- اشتغال در مراکز علمی، تحقیقاتی و پژوهشی
- فاقد طرح نیروی انسانی برای ادامه تحصیل در مقطع دکترای تخصصی
مقطع دکترای رشته ژنتیک و فرصت‌های تحقیقاتی
دکترای ژنتیک، همانند مقطع کارشناسی ارشد، توسط وزارت بهداشت و وزارت علوم ارائه می‌شود. در مقطع دکترا، دروس تخصصی در هر یک از این دو وزارتخانه تفاوت‌هایی دارند. در دکترای ژنتیک پزشکی وزارت بهداشت، دروس تخصصی شامل سیتوژنتیک پیشرفته، مشاوره ژنتیک، ژنتیک پزشکی پیشرفته، مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی مولکولی پیشرفته، سیتوژنتیک مولکولی پیشرفته، ژنتیک سرطان پیشرفته، ژنتیک مولکولی پیشرفته، ژنتیک ایمن پیشرفته، کارورزی تخصصی در بیمارستان و پایان‌نامه می‌باشد. در سوی دیگر، دروس تخصصی دکترای ژنتیک وزارت علوم به ژنتیک مولکولی پیشرفته ۱ و ۲، کاربردهای مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی مولکولی، مهندسی ژنتیک پیشرفته ۱ و ۲ و چرخه سلولی از دید سلولی محدود می‌شود.
در ضمن، در این رشته دروس اختیاری متعددی نیز برای دانشجویان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مهندسی پروتئین‌ها، ایمن‌شناسی سلولی مولکولی، ژنتیک پیشرفته سرطان، توارث سیتوپلاسمی و ژنتیک سلول‌های سوماتیک، بازیافت و جداسازی مواد بیولوژیکی، بیوتکنولوژی دام و آبزیان، تکنولوژی آنزیم و سلول‌های تثبیت شده، ژنتیک مولکولی پیشرفته، ژنتیک مولکولی تکوینی، فارماکوژنتیک، ژنتیک مولکولی گیاهی، ژنتیک مولکولی جمعیت‌ها و رابطه ساختار و عملکرد ماکرومولکول‌های حیاتی اشاره کرد. دانشجویان مقطع دکترا موظف به گذراندن حداقل ۸ واحد از دروس اختیاری می‌باشند.
همچنین، گرایش‌های مختلف رشته ژنتیک شامل ژنتیک انسانی پزشکی، ژنتیک پیشرفته باکتری‌ها، ژنتیک مولکولی، اپی‌ژنتیک و ژنتیک گیاهی می‌باشد.
دانشگاه‌های معتبر در ایران که رشته ژنتیک را ارائه می‌دهند
دانشگاه‌های ارائه‌دهنده رشته زیست‌شناسی مولکولی – سلولی:
دانشگاه‌های دولتی:
- دانشگاه اصفهان
- دانشگاه الزهرا – تهران
- دانشگاه تهران
- دانشگاه حکیم سبزواری – سبزوار
- دانشگاه خوارزمی – تهران
- دانشگاه دامغان
- دانشگاه رازی کرمانشاه
- دانشگاه سمنان
- دانشگاه زاهدان
- دانشگاه شاهد – تهران
- دانشگاه شهرکرد
- دانشگاه شهید باهنر – کرمان
- دانشگاه شهید بهشتی – تهران
- دانشگاه شهید چمران – اهواز
- دانشگاه شهید مدنی – تبریز
- دانشگاه شیراز
- دانشگاه فردوسی – مشهد
- دانشگاه گنبد
- دانشگاه گیلان – رشت
- دانشگاه مازندران – بابلسر
- دانشگاه محقق – اردبیل
- دانشگاه مراغه
- دانشگاه ملایر
- دانشگاه یزد
دانشگاه‌های غیر انتفاعی:
- مرکز آموزش عالی استهبان – فارس
- موسسه غیرانتفاعی البرز – قزوین
- دانشگاه غیرانتفاعی شهید اشرفی – اصفهان
- دانشگاه غیرانتفاعی علم و هنر – یزد
- موسسه غیرانتفاعی آل طاها – تهران
- موسسه غیرانتفاعی اروندان – خرمشهر
- موسسه غیرانتفاعی اندیشه سازان – نکا
- موسسه غیرانتفاعی پیام – گلپایگان
- غیرانتفاعی خرد – بوشهر
- غیرانتفاعی ربع رشیدی – تبریز
- غیرانتفاعی سنا – ساری
- غیرانتفاعی صبا – ارومیه
- غیرانتفاعی کاویان – مشهد
- غیرانتفاعی نوردانش – میمه اصفهان
سوالات متداول درباره رشته ژنتیک
۱. رشته ژنتیک چه کاربردهایی دارد؟ رشته ژنتیک به مطالعه وراثت و انتقال صفات از والدین به فرزندان پرداخته و در زمینه‌هایی مانند پزشکی، کشاورزی، دامداری، بیوتکنولوژی و درمان بیماری‌های ژنتیکی کاربرد دارد.
۲. برای ورود به رشته ژنتیک باید چه رشته‌ای را در مقطع کارشناسی انتخاب کرد؟ برای ورود به رشته ژنتیک، باید در مقطع کارشناسی در رشته زیست‌شناسی سلولی و مولکولی تحصیل کرده و در مقطع کارشناسی ارشد یکی از گرایش‌های ژنتیک را انتخاب کنید.
۳. آیا برای تحصیل در رشته ژنتیک نیاز به آزمون ورودی است؟ بله، برای ورود به رشته ژنتیک باید در آزمون‌های ورودی مختلف مانند کنکور سراسری برای مقطع کارشناسی یا کنکور کارشناسی ارشد وزارت بهداشت و وزارت علوم برای مقاطع بالاتر شرکت کنید.
۴. آیا رشته ژنتیک فقط به بیماری‌های ژنتیکی مربوط می‌شود؟ خیر، رشته ژنتیک علاوه بر مطالعه بیماری‌های ژنتیکی، به حوزه‌هایی مانند مهندسی ژنتیک، اصلاح نژاد گیاهان و جانوران، و بیوتکنولوژی نیز مربوط است.
۵. چه تفاوت‌هایی میان گرایش‌های مختلف رشته ژنتیک وجود دارد؟ گرایش‌های مختلف رشته ژنتیک مانند ژنتیک انسانی، ژنتیک مولکولی، ژنتیک گیاهی و ژنتیک پزشکی تفاوت‌هایی از لحاظ محتوای درسی و کاربردهای حرفه‌ای دارند. به عنوان مثال، ژنتیک انسانی بیشتر بر روی بیماری‌های ژنتیکی و شناسایی جهش‌ها متمرکز است، در حالی که ژنتیک گیاهی به اصلاح گیاهان و بهبود محصول اشاره دارد.
۶. پس از فارغ‌التحصیلی از رشته ژنتیک، چه شغل‌هایی می‌توان انتخاب کرد؟ فارغ‌التحصیلان رشته ژنتیک می‌توانند در مراکز تحقیقاتی، بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌های ژنتیک، شرکت‌های بیوتکنولوژی، و حتی در آموزش و تدریس در دانشگاه‌ها مشغول به کار شوند
جمع بندی
رشته ژنتیک یکی از شاخه‌های مهم زیست‌شناسی است که به مطالعه وراثت و انتقال صفات از والدین به فرزندان می‌پردازد. این علم به‌ویژه در عرصه‌های پزشکی، کشاورزی، دامداری، بیوتکنولوژی و تحقیقات علمی کاربردهای فراوانی دارد. ژنتیک شامل شاخه‌های مختلفی از جمله ژنتیک مولکولی، ژنتیک انسانی، ژنتیک پزشکی، ژنتیک گیاهی، و ژنتیک پزشکی است که هر یک به جنبه‌های مختلفی از انتقال صفات و بررسی بیماری‌های ژنتیکی، جهش‌ها، و مهندسی ژنتیک اختصاص دارند.
برای تحصیل در رشته ژنتیک، دانش‌آموزان می‌توانند ابتدا در رشته زیست‌شناسی سلولی و مولکولی یا رشته‌های مرتبط در مقطع کارشناسی پذیرش بگیرند و سپس در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری یکی از گرایش‌های مختلف ژنتیک را انتخاب کنند. تحصیل در این رشته نیاز به گذراندن دروس پایه‌ای مانند شیمی، فیزیک، و ریاضیات به همراه دروس تخصصی مانند زیست‌شناسی مولکولی، ژنتیک انسانی، و بیوتکنولوژی دارد.
ژنتیک به‌عنوان یک رشته تحصیلی، علاوه بر پیشرفت در عرصه‌های علمی و پژوهشی، فرصت‌های شغلی متعددی را در حوزه‌های درمانی، تحقیقاتی، و تجاری فراهم می‌کند. فارغ‌التحصیلان رشته ژنتیک می‌توانند در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، و شرکت‌های بیوتکنولوژی فعالیت کنند و به حل چالش‌های پیچیده‌تری مانند بیماری‌های ژنتیکی، مهندسی ژنتیک و اصلاح نژاد گیاهان و جانوران بپردازند.
جهت مشاوره تلفنی در زمینه رشته ژنتیک
از تلفن ثابت در سراسر کشور با شماره ۱۶۱۳_۹۰۷-_۹۰۹- (بدون پیش شماره) تماس بگیرید
پاسخگویی از ۸ صبح تا ۱۲ شب حتی ایام تعطیل
