بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی

با بررسی کامل و تخصصی بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی، فرصت های شغلی متنوع از مدیریت گلخانه تا کارآفرینی در گیاهان دارویی، درآمد و آینده این رشته سبز را بشناسید.

محتوایی که هم اکنون در حال مطالعه آن هستید، در کارگاه پژوهشی و تحلیلی مجموعه ذهن آگاهانه و با هدف ارائه تصویری شفاف و واقع بینانه از دنیای حرفه ای رشته استراتژیک علوم و مهندسی باغبانی تدوین شده است. ما در این مقاله، بذرهای آگاهی را در ذهن شما میکاریم تا بهترین مسیر شغلی را برداشت کنید.

مقدمه ای بر اهمیت اقتصادی و زیستی علوم باغبانی

انتخاب یک مسیر شغلی که هم با طبیعت و سرزندگی در ارتباط باشد و هم نقشی حیاتی در اقتصاد و سلامت جامعه ایفا کند، انتخابی هوشمندانه است. رشته علوم و مهندسی باغبانی، دقیقا در چنین جایگاهی قرار دارد. این رشته، علم و هنر پرورش گیاهان ارزشمند، از میوه ها و سبزیجات گرفته تا گل ها و گیاهان دارویی را در بر میگیرد.

اما فراتر از علاقه به طبیعت، سوال اصلی برای هر داوطلب و خانواده ای، چشم انداز شغلی و ثبات اقتصادی این رشته است. بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی یک اکوسیستم پویا و گسترده است که فرصت های شغلی آن بسیار فراتر از تصورات رایج و کار سنتی در یک باغ است.

هدف ما در این مقاله، ارائه یک تحلیل عمیق و ۳۶۰ درجه از بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی است. ما شما را با مشاغل کلیدی این حوزه، از مدیریت واحدهای تولیدی مدرن تا فعالیت در مراکز تحقیقاتی و عرصه کارآفرینی آشنا کرده و چالش ها، پتانسیل های درآمدی و مهارت های لازم برای موفقیت را به تفصیل شرح میدهیم.

این راهنمای جامع، به شما کمک میکند تا با یک تصمیم گیری ذهن آگاهانه، علاقه خود به دنیای گیاهان را به یک حرفه پربار و آینده دار تبدیل نمایید.

برای هر گونه مشاوره از تلفن ثابت در سراسر کشور با شماره 9099071613 (بدون پیش شماره) تماس بگیرید. پاسخگویی از ۸ صبح تا ۱۲ شب حتی ایام تعطیل.

بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی: گستره ای از فرصت های سبز

اولین قدم برای ورود به دنیای حرفه ای این رشته، شناخت گستردگی و تنوع فرصت های موجود در آن است. بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی به دلیل تنوع اقلیمی و پتانسیل بالای کشاورزی در ایران، یکی از متنوع ترین بازارهای کار در بخش کشاورزی محسوب میشود.

یک مهندس باغبانی، متخصصی است که دانش فیزیولوژی گیاهی، خاک شناسی، ژنتیک و مدیریت را برای بهینه سازی تولید محصولات باغبانی به کار میگیرد. این تخصص میتواند در زمینه های مختلفی به کار گرفته شود:

• تولید در فضای کنترل شده: مدیریت گلخانه های مدرن تولید سبزی، صیفی و گل های زینتی.
• باغداری و میوه کاری: مدیریت باغات میوه با روش های علمی و نوین.
• فضای سبز شهری: طراحی، اجرا و نگهداری فضای سبز پارک ها و محوطه های شهری.
• گیاهان دارویی و زینتی: تولید و فرآوری گیاهان دارویی و پرورش گل ها و گیاهان آپارتمانی.
• تحقیق و توسعه: فعالیت در مراکز تحقیقاتی برای تولید ارقام جدید و بهبود روش های تولید.
• کارآفرینی: راه اندازی کسب و کارهای نوآورانه در زمینه های مختلف باغبانی.

در ادامه این مقاله، هر یک از این شاخه های اصلی بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی را با جزئیات کامل، از شرح وظایف تا مهارت های مورد نیاز و پتانسیل درآمدی، مورد بررسی قرار خواهیم داد.

مدیریت واحدهای تولیدی مدرن: گلخانه ها و مجتمع های باغبانی

یکی از اصلی ترین و رو به رشدترین بخش های بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی، فعالیت در واحدهای تولیدی مدرن، به خصوص گلخانه ها است. با توجه به بحران آب و نیاز به افزایش بهره وری، کشت گلخانه ای آینده این صنعت است.

مدیر گلخانه: رهبری یک اکوسیستم کنترل شده

مدیر یا کارشناس فنی یک گلخانه، مسئولیت مدیریت تمام فرآیندهای تولید را از کاشت تا برداشت بر عهده دارد.

شرح وظایف اصلی او عبارتند از:

• تنظیم شرایط محیطی: کنترل دقیق دما، رطوبت، نور و دی اکسید کربن با استفاده از سیستم های هوشمند.
• مدیریت تغذیه گیاه: تنظیم فرمولاسیون محلول های غذایی در کشت های هیدروپونیک.
• کنترل آفات و بیماری ها: اجرای برنامه های مدیریت تلفیقی آفات (IPM) برای کاهش مصرف سموم.
• برنامه ریزی کشت و برداشت: مدیریت زمان بندی تولید برای پاسخگویی به نیاز بازار.
• مدیریت نیروی انسانی: آموزش و نظارت بر کارگران گلخانه.

این شغل نیازمند دانش فنی بالا، توانایی مدیریت، دقت و مسئولیت پذیری است. فارغ التحصیلان مسلط به تکنولوژی های نوین گلخانه ای، از آینده شغلی بسیار خوبی برخوردارند.

پرورش قارچ های خوراکی و گیاهان خاص

علاوه بر گلخانه های سبزی و صیفی، سالن های مدرن پرورش قارچ خوراکی، جوانه های خوراکی و گیاهان خاص نیز از دیگر فرصت های شغلی جذاب هستند. مدیریت این واحدها نیازمند دانش تخصصی در مورد بیولوژی این موجودات و توانایی کنترل دقیق شرایط محیطی است. این حوزه از بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی پتانسیل بالایی برای کارآفرینی دارد.

باغداری نوین و میوه کاری: از مزرعه تا صادرات

ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان میوه در جهان است. مدیریت علمی باغات میوه برای افزایش کیفیت، کمیت و صادرات محصول، یکی از وظایف اصلی مهندسان باغبانی است.

کارشناس و مشاور باغات میوه

یک مهندس باغبانی میتواند به عنوان مدیر یا مشاور در باغات بزرگ میوه (مانند پسته، سیب، مرکبات) فعالیت کند.

وظایف او در این حوزه شامل:

• اصلاح و احداث باغ: انتخاب بهترین رقم و پایه متناسب با اقلیم و طراحی نقشه کاشت.
• مدیریت آبیاری و تغذیه: اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار و برنامه های کوددهی بر اساس آزمون خاک و برگ.
• هرس و تربیت درختان: انجام هرس های باردهی و فرم دهی برای افزایش کیفیت محصول.
• گرده افشانی و مدیریت برداشت: نظارت بر فرآیندهای کلیدی برای دستیابی به حداکثر محصول.

این شغل نیازمند علاقه به کار در فضای باز، دانش عمیق گیاه شناسی و توانایی تعامل موثر با باغداران است. موفقیت در این حوزه میتواند منجر به درآمدهای بسیار بالا از طریق افزایش بهره وری و صادرات شود.

فضای سبز شهری و محوطه سازی: دمیدن روح طبیعت در کالبد شهر

با گسترش شهرنشینی، اهمیت فضای سبز برای سلامت روانی و جسمی شهروندان دوچندان شده است. مهندسان باغبانی، متخصصان اصلی در زمینه طراحی، اجرا و نگهداری این فضاها هستند.

کارشناس فضای سبز شهرداری ها

شهرداری ها و سازمان های پارک ها و فضای سبز، از بزرگترین استخدام کنندگان دولتی برای مهندسان باغبانی هستند.

وظایف این کارشناسان عبارتند از:

• طراحی پارک ها و بوستان ها: انتخاب گونه های گیاهی مقاوم و متناسب با اقلیم شهری.
• نظارت بر پیمانکاران: کنترل کیفیت اجرای پروژه های فضای سبز.
• مدیریت نگهداری: برنامه ریزی برای آبیاری، کوددهی و مبارزه با آفات گیاهان در سطح شهر.

طراحی و اجرای فضای سبز خصوصی

علاوه بر بخش دولتی، بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی در بخش خصوصی نیز در زمینه طراحی و اجرای فضای سبز برای ویلاها، مجتمع های مسکونی، کارخانجات و بام های سبز (روف گاردن) بسیار فعال است. این حوزه نیازمند خلاقیت، ذوق هنری و دانش فنی است و پتانسیل کارآفرینی بالایی دارد.

برای هر گونه مشاوره از تلفن ثابت در سراسر کشور با شماره 9099071613 (بدون پیش شماره) تماس بگیرید. پاسخگویی از ۸ صبح تا ۱۲ شب حتی ایام تعطیل.

کارآفرینی: راه اندازی کسب و کار سبز خودتان

بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی یکی از مستعدترین حوزه ها برای کارآفرینی است. یک فارغ التحصیل خلاق و با پشتکار، میتواند با سرمایه های متفاوت، کسب و کار شخصی خود را راه اندازی کند.

تولید و پرورش گیاهان دارویی

با افزایش گرایش جهانی به سمت طب سنتی و داروهای گیاهی، بازار گیاهان دارویی به شدت رو به رشد است. کشت و کار گیاهانی مانند زعفران، گل محمدی، آلوئه ورا و … و فرآوری اولیه آنها میتواند یک کسب و کار بسیار سودآور باشد. این مسیر نیازمند دانش تخصصی در مورد نیازهای اکولوژیکی این گیاهان است.

تاسیس گل فروشی و فروشگاه گیاهان آپارتمانی

اگر به گل ها و گیاهان زینتی علاقه دارید، راه اندازی یک گل فروشی مدرن یا یک فروشگاه آنلاین تخصصی گیاهان آپارتمانی، یک ایده جذاب است. ارائه خدمات مشاوره ای در زمینه نگهداری گیاهان و طراحی دسته گل های خلاقانه، میتواند شما را در این بازار رقابتی متمایز کند.

راه اندازی واحد تولیدی کوچک

ایده های کارآفرینانه در این رشته بی شمارند:

• تاسیس یک واحد کوچک تولید کمپوست و ورمی کمپوست.
• راه اندازی یک نهالستان برای تولید نهال های سالم و اصلاح شده.
• تولید سبزیجات ارگانیک در مقیاس کوچک برای فروش به رستوران ها و مشتریان خاص.

این انتخاب ذهن آگاهانه برای کارآفرینی، میتواند شما را به یک کارفرمای موفق تبدیل کند.

تحلیل درآمد و چشم انداز مالی در رشته باغبانی

میزان درآمد در بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی بسیار متغیر است و به حوزه فعالیت، میزان تخصص، تجربه و موقعیت جغرافیایی شما بستگی دارد.

جدول ۱: مقایسه پتانسیل درآمد در شاخه های مختلف باغبانی

حوزه فعالیت	سطح درآمد (میانگین)	عوامل کلیدی موثر بر درآمد
مدیر گلخانه مدرن	خوب تا عالی	میزان تولید، تخصص در کشت های نوین، مدیریت هزینه
کارشناس فضای سبز دولتی	متوسط	سابقه کار، پست سازمانی
مشاور باغات میوه	بسیار متغیر (متوسط تا بسیار بالا)	میزان تخصص، شبکه ارتباطی، درصد از افزایش محصول
کارآفرینی (گیاهان دارویی)	پتانسیل بسیار بالا	بازاریابی، کیفیت محصول، صادرات
کارشناس مرکز تحقیقات	متوسط	مدرک تحصیلی (ارشد/دکتری)، تعداد مقالات
طراح فضای سبز خصوصی	خوب	خلاقیت، نمونه کار قوی، برندسازی شخصی

به طور کلی، درآمدهای حاصل از کارآفرینی و مشاوره های تخصصی، پتانسیل به مراتب بالاتری از حقوق های ثابت در بخش دولتی یا خصوصی دارد. اما این مسیر نیازمند ریسک پذیری و تلاش بیشتری است.

دانشگاه های برتر برای تحصیل در رشته علوم و مهندسی باغبانی

کیفیت دانشگاه محل تحصیل شما، بر عمق دانش فنی و فرصت های آینده شغلی تان تاثیرگذار است. دانشکده های کشاورزی معتبر، بهترین گزینه برای تحصیل در این رشته هستند.

دانشگاه های درجه یک (مناطق سه گانه)

این دانشگاه ها دارای قدیمی ترین و معتبرترین گروه های آموزشی باغبانی در کشور هستند.

• دانشگاه تهران (پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج)
• دانشگاه صنعتی اصفهان
• دانشگاه شیراز
• دانشگاه فردوسی مشهد
• دانشگاه تبریز
• دانشگاه تربیت مدرس (مقاطع تحصیلات تکمیلی)

فارغ التحصیلان این دانشگاه ها به دلیل سطح علمی بالا، شانس بیشتری برای استخدام در مراکز تحقیقاتی و شرکت های بزرگ دارند.

دانشگاه های درجه دو و سه

بسیاری از دانشگاه های دولتی در مراکز استان ها و همچنین برخی واحدهای دانشگاه آزاد، این رشته را در سطح مطلوبی ارائه میدهند.

• دانشگاه های علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و ساری
• دانشگاه شهید چمران اهواز
• دانشگاه گیلان
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

دانشگاه پیام نور

دانشگاه پیام نور نیز این رشته را به صورت نیمه حضوری ارائه میدهد که برای افراد شاغل میتواند گزینه مناسبی باشد. اما موفقیت در این سیستم آموزشی، نیازمند انضباط فردی و تلاش بسیار بالایی است.

برای مشاوره با شماره تلفن مجموعه خواجه نصیر شماره تلفن: 02148098 جهت کلاس خصوصی عمومی و تیزهوشان و نمونه دولتی و انتخاب رشته تماس بگیرید.

ماتریس تصمیم گیری شغلی: کدام حوزه باغبانی برای شماست؟

این ماتریس به شما کمک میکند تا بر اساس علایق و ویژگی های شخصیتی خود، مناسب ترین شاخه از بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی را برای خود انتخاب کنید. به هر معیار از ۱ (کم) تا ۵ (زیاد) امتیاز دهید.

جدول ۲: ماتریس انتخاب مسیر شغلی در باغبانی

مسیر شغلی	علاقه به فناوری و دقت	روحیه کارآفرینی	علاقه به هنر و طراحی	علاقه به کار در طبیعت	نیاز به ثبات شغلی
مدیریت گلخانه	۵	۳	۲	۲	۳
مشاوره باغات	۳	۴	۱	۵	۲
فضای سبز شهری	۲	۱	۵	۴	۵
گیاهان دارویی	۳	۵	۲	۴	۱
تحقیقات	۴	۱	۱	۲	۵

با جمع بندی امتیازات، میتوانید حوزه ای که بیشترین همخوانی را با شخصیت شما دارد، شناسایی کنید.

شنیدن صدای فارغ التحصیلان: تجربیات واقعی از بازار کار

هیچ چیز مانند شنیدن تجربیات واقعی، نمیتواند حقایق یک رشته را آشکار کند.

1. مریم (مدیر گلخانه هیدروپونیک): “کار در گلخانه مثل نگهداری از یک نوزاده. باید ۲۴ ساعته حواست به همه چیز باشه. ولی وقتی اولین محصول با کیفیت رو برداشت میکنی، تمام خستگی ها یادت میره.”
2. علی (کارشناس فضای سبز شهرداری): “کارم اداری و نظارتیه. امنیت شغلی خوبی دارم ولی گاهی با پیمانکارها سر و کله زدن خسته کننده میشه. برای کسی که دنبال آرامشه خوبه.”
3. کاوه (کارآفرین و تولیدکننده نهال): “اوایل کار خیلی سخت بود و چند بارم ضرر کردم. ولی کم کم مشتری هام رو پیدا کردم. الان از استقلال کاری و درآمدی که دارم خیلی راضیم. این رشته برای آدمای ترسو نیست.”
4. سارا (محقق در مرکز تحقیقات پسته): “من عاشق کار پژوهشی ام. هر روز دنبال یه راه حل جدید برای یه مشکل قدیمی میگردم. کارم شاید درآمد نجومی نداشته باشه ولی از لحاظ علمی خیلی ارضا کننده است.”
5. نوید (فارغ التحصیل و جویای کار): “من تو دانشگاه فقط درس خوندم و هیچ مهارت عملی یاد نگرفتم. الان هرجا میرم سابقه کار میخوان. توصیه ام به دانشجوها اینه که حتما کارآموزی رو جدی بگیرن.”
6. بهاره (طراح روف گاردن): “من دانش باغبانی رو با ذوق طراحی ترکیب کردم. الان برای ساختمون های لوکس تهران فضای سبز طراحی میکنم. بازار کارش عالیه ولی باید خیلی خلاق باشی.”
7. رضا (باغدار پسته): “من خودم باغدار بودم و بعد رفتم کشاورزی خوندم. دانش باغبانی باعث شد عملکرد باغم سه برابر بشه. الان خودم مشاور باغ های اطراف هم هستم.”
8. شیما (پرورش دهنده گیاهان آپارتمانی): “با یه گلخونه کوچیک تو حیاط خونه شروع کردم. الان یه صفحه اینستاگرامی پرفروش دارم. بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی خیلی به خلاقیت و بازاریابی دیجیتال ربط داره.”
9. آرش (کارشناس کنترل کیفیت میوه صادراتی): “کار من خیلی حساسه. باید میوه ها رو برای صادرات تایید کنم. یک اشتباه کوچیک میتونه کل بار رو مرجوع کنه. استرسش بالاست ولی تخصصش خیلی رو بورسه.”
10. لاله (مدرس در هنرستان کشاورزی): “من عاشق آموزش دادنم. دانشی که تو دانشگاه یاد گرفتم رو به نسل بعد منتقل میکنم. اینم یک شاخه از بازار کار این رشته است.”

تجربه شما از بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی چیست؟ به نظر شما کدام حوزه در آینده رشد بیشتری خواهد داشت؟

پرسش و پاسخ های متداول بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی

آیا این رشته برای خانم ها مناسب است؟ قطعا. بسیاری از موفق ترین مدیران گلخانه ها، کارآفرینان در زمینه گیاهان زینتی و دارویی و محققان این رشته، خانم ها هستند. کارهای مدیریتی، نظارتی و تحقیقاتی این رشته هیچ محدودیت جنسیتی ندارد.

تفاوت اصلی این رشته با مهندسی زراعت چیست؟ مهندسی زراعت بیشتر به گیاهان زراعی یا استراتژیک (مانند گندم، جو، برنج، ذرت) که در مقیاس وسیع کشت میشوند میپردازد. در حالی که مهندسی باغبانی بر روی میوه ها، سبزیجات، گل ها و گیاهان زینتی متمرکز است که معمولا نیاز به مدیریت دقیق تر و فشرده تری دارند.

آیا برای موفقیت در این رشته باید سرمایه اولیه زیادی داشت؟ خیر. اگرچه راه اندازی یک گلخانه مدرن یا یک باغ بزرگ نیازمend سرمایه زیادی است، اما بسیاری از مسیرهای شغلی مانند مشاوره، طراحی فضای سبز، یا کارآفرینی در مقیاس کوچک (مانند پرورش گیاهان آپارتمانی) با سرمایه اندک و تکیه بر دانش فنی امکان پذیر است.

آیا بازار کار این رشته فصلی است؟ برخی حوزه ها مانند مشاوره باغات میوه، در فصول خاصی اوج کاری دارند. اما حوزه هایی مانند مدیریت گلخانه، پرورش قارچ یا کار در مراکز تحقیقاتی، در تمام طول سال فعال هستند.

مهمترین نرم افزارهایی که یک مهندس باغبانی باید بداند کدامند؟ آشنایی با نرم افزارهای آفیس (به خصوص اکسل) ضروری است. همچنین، یادگیری نرم افزارهای مرتبط با سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای مدیریت باغات بزرگ و نرم افزارهای طراحی فضای سبز (مانند Realtime Landscaping) یک مزیت بزرگ محسوب میشود.

آیا امکان مهاجرت با این رشته وجود دارد؟ بله، علوم باغبانی یک رشته بین المللی است. کشورهای توسعه یافته مانند هلند، اسپانیا، کانادا و استرالیا همواره به متخصصان باغبانی، به خصوص در زمینه کشت های گلخانه ای و بیوتکنولوژی، نیاز دارند.

آیا این رشته سختی های فیزیکی زیادی دارد؟ بستگی به حوزه کاری شما دارد. کار مستقیم در یک باغ یا مزرعه میتواند نیازمend فعالیت فیزیکی باشد. اما مشاغل مدیریتی، نظارتی، تحقیقاتی و مشاوره ای، عمدتا فکری و مدیریتی هستند.

چگونه میتوان در دوران دانشجویی برای ورود به بازار کار آماده شد؟ بهترین راه، گذراندن دوره های کارآموزی در گلخانه ها، شرکت های فضای سبز یا باغات معتبر است. همچنین، شرکت در کارگاه های آموزشی و مطالعه آزاد در زمینه های جدید مانند کشاورزی دیجیتال بسیار موثر است.

آیا بازار کار این رشته در شهرهای بزرگ بهتر است یا شهرهای کوچک؟ هر دو پتانسیل خود را دارند. در شهرهای بزرگ، فرصت های شغلی در زمینه فضای سبز شهری، فروشگاه های گیاهان زینتی و شرکت های مشاور بیشتر است. در شهرهای کوچک و مناطق کشاورزی، فرصت های مربوط به مدیریت تولید و کارآفرینی فراهم تر است.

چشم انداز آینده بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی چگونه است؟ آینده این رشته با مفاهیمی مانند کشاورزی پایدار، مدیریت بحران آب، کشاورزی هوشمند (استفاده از سنسورها و اینترنت اشیا) و تولید محصولات ارگانیک گره خورده است. متخصصانی که در این زمینه ها مهارت کسب کنند، آینده شغلی تضمین شده ای خواهند داشت.

نتیجه گیری بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی

در این مقاله تحلیلی و جامع، ما در مجموعه ذهن آگاهانه تلاش کردیم تا نقشه ای کامل از بازار رشته علوم و مهندسی باغبانی را پیش روی شما قرار دهیم. همانطور که مشاهده کردید، این رشته دنیایی وسیع و پر از فرصت های شغلی متنوع است که از مدیریت واحدهای تولیدی پیشرفته تا کارآفرینی های خلاقانه و فعالیت های پژوهشی را در بر میگیرد.

موفقیت در این بازار سبز، بیش از هر چیز به تلفیق هوشمندانه دانش آکادمیک با مهارت های عملی، توانایی حل مسئله و درک درست از نیازهای روز جامعه بستگی دارد. این رشته برای افرادی مناسب است که هم به طبیعت عشق میورزند و هم از به کارگیری علم و مدیریت برای حل چالش ها لذت میبرند.

امیدواریم این راهنما به شما در تصمیم گیری برای ورود به این رشته پربار و حیاتی کمک کرده باشد. به یاد داشته باشید که شما با انتخاب این رشته، نه تنها برای آینده شغلی خود، بلکه برای آینده امنیت غذایی و زیبایی محیط زیست کشور نیز سرمایه گذاری میکنید.

ذهن آگاهانه، به عنوان بزرگترین مرجع تخصصی مشاوره تحصیلی و شغلی، افتخار میکند که در این مسیر شناختی، همراه شما بوده است. ما عمیقا باور داریم که یک انتخاب آگاهانه، ریشه درختی تنومند است که آینده ای پربار را به ارمغان می آورد.

مجموعه ذهن آگاهانه صمیمانه از حمایت و همراهی شما تا انتهای این مقاله سپاسگزاری میکند.